Güliz Baydemir
'Arkhe' Resim Sergisi

Güliz Baydemir, “Akhe/ Arche” adlı sergisinde, günümüzde artan endüstrileşmeyle birlikte kendi alanını genişletmekte olan insanoğlunun kendine ve doğaya olan yabancılaşmasını, özlemini duyduğumuz özgür ve doğal yaşamın kurgusal inşası üzerinden ele alıyor.

Sanatçının temel ifade ve esin kaynaklarından birini, insanın ve evrenin yaratılış ve doğasını, nesnel ve materyalist nosyonlara aksi bir tutumda açıklamaya yönelik söylenceleri içeren “mitoloji” oluştururken, diğerini ise; evrim teorisi, doğal seleksiyon, mutasyon, entropi gibi pozitif bilimlerin “doğa ve evren yasaları” oluşturmaktadır. Sümer, Altay ve Sami mitolojilerinde; insanın yaratılışı, yasak, yasağın çiğnenmesi ve işlenen suçun cezasını içeren ‘cennetten kovuluş’ efsaneleri yer almaktadır. Yunan, Roma, Hint, Aztek, Babil ve İskandinav mitolojilerindeki ‘Altın Çağ’ miti de idealize edilmiş bir geçmişi anlatırken, gelecekte de ulaşmayı arzuladığımız ölümsüzlük ve sonsuz mutluluğa duyulan özlemi ve herşeyin sonsuz bir düzen içinde olduğu yeryüzüne ait bir cenneti, ütopyayı anımsatır.

Oysa dünya üzerinde düzen ve kaos iç içedir. Fizik yasalarının basitliğine rağmen sonuç rastlantısal ve karmaşa dolu olabilir. Örneğin bir canlının genomu içindeki dizilim virüsler, radyasyon, kimyasallar, ani sıcaklık değişimleri ya da DNA replikasyonu sırasında meydana gelen bilinmeyen bir hata sonucunda bozulabilir ve mutasyona uğrar. Evrendeki düzensizliğe gidiş olgusu entropi olarak adlandırılmaktadır. Evren tükenişe doğru giderken bunun içinde sınırlı bir bölüm, bütün evrenin tersine geçici olarak bir düzenlilik ve ayrılaşma eğilimi gösterebilir. Hayat kendisini bu sınırlı odacıklarda oluşturur. İnsanın bilgi oluşturmasında, düzenlilik yaratmasında, konut, çevre, sanat yapmasında bu eğilim ve çabanın payı vardır.

Karl Marx insan doğası teorisinde, homo faber (bilge adam, alet yapan) ‘ın bir ölçüde kendi doğasını oluşturma veya şekillendirme yeteneğine sahip olduğunu belirtir. O’na göre insanlar çevrelerini üretirler. Bunu fiziki ihtiyaçla karşı karşıya olmasalar da yaparlar, aslında ‘doğanın bütününü’ üretirler. Ve hatta güzellik yasalarına uygun yaratabilirler. Bütünsel bir insan anlayışına sahip olan Marx, insanı yabancılaşmamış durumuna geri dönmeye, doğayla, başka insanlarla ve toplumla yeniden birleşmeye ihtiyaç duyan bir varlık olarak görmüştür.

Baydemir’in yapıtları, her şeyin bireysel irademiz dışında geliştiği bir dünyada, kendi düzenimizi yaratmaya çalışırken, güvendeymiş gibi hissettiğimiz kendi parmaklıklarımız ardındaki kurgusal olarak özgür ve doğal bir yaşam taklidini, sahte bir cennet inşasını ele alır. Sanatçı, tuval resminin eşliğinde hazır nesnelerle oluşturduğu asamblaj, kolaj, enstalasyon ve fotoğraf gibi farklı disiplinlerdeki yapıtlarında doğal/yapay ikiliğini izleyiciye aktarırken malzemenin dönüşen bağlamını temsil, taklit, inşa ve entropi kavramları üzerinden sorgulamaktadır.

Sergiye adını veren “Arkhe” "başlangıç," "ilk," "ilk neden", Batı felsefesinin ve Sokrates öncesi Eski Yunan Felsefesinin en önemli kavramlarından biri olmasının yanında bilimin gelişmesinde de önemli role sahiptir. Arkhe yalnızca bir "ilk" kaynak değil, aynı zamanda değişimlerin temelinde de yatan bir ilkedir. Kelime anlamı olarak "Eskinin -Bilgisi, -Bilimi, - Öğretisi, -Tanımlanması ve -Ortaya Çıkarılması" anlamlarına gelen “Arkeoloji” de Yunancadaki ἀρχé “arkhe” eski, eskiden kalma ve ό λόγος logos: bilgi, bilim, öğreti, öğretme, tanımlama, ortaya koyma kelimelerinden türemiştir. Güliz Baydemir yapıtlarında geçmişten günümüze Animalia aleminin , Homo cinsinin, Sapiens türünü yani “İnsan”ı bize anlatır.